Wij zijn één grote vriendengroep, en kennen elkaar toch?
In een amateurmuziekvereniging draait alles om samenwerking, maar wat gebeurt er wanneer de onderlinge relaties uit de maat lopen? Sociale veiligheid is een onmiskenbare voorwaarde voor een succesvolle vereniging. Hoe veilig voelen leden zich écht binnen hun vereniging, en hoe zorg je ervoor dat iedereen zich welkom en gehoord voelt?
In dit artikel geven we tips hoe je een fundament voor een sociaal veilige omgeving in je vereniging kunt leggen, zodat leden beschermd worden tegen ongewenst gedrag.

Wat is ongewenst gedrag?
De term ‘ongewenst gedrag’ is heel breed. Vaak wordt als eerste gedacht aan ongewenste seksuele intimiteit met kwetsbare groepen (bv. kinderen), maar ongewenst gedrag is ruimer dan dat. Ook zaken als pesten en buitensluiten, racistische of seksistische ‘grapjes’, agressie, geweld, discriminatie en (seksuele) intimidatie vallen daaronder. Elke vorm van gedrag of toenadering die door iemand als gedwongen en/of ongewenst wordt ervaren, kan gezien worden als ongewenst en grensoverschrijdend gedrag.
‘We kennen elkaar toch?’ en ‘Er is toch nooit iets geks gebeurd?’ en ‘We zijn toch één grote vriendengroep?’ zijn veel gehoorde uitspraken. Toch kennen we ook de verhalen uit de media waarin het fout gaat. Ongewenst gedrag komt ook voor in de culturele amateursector. Uit de monitor Amateurkunst 2023 (LKCA) kwam naar voren dat 18% van de ondervraagde amateurkunstenaars in het jaar voorafgaande aan de monitor in meer of mindere mate te maken heeft gehad met ongewenst gedrag.
Preventief beleid voor sociale veiligheid
Om een omgeving te creëren waarin aandacht is voor sociale veiligheid en het tegengaan van ongewenst gedrag, is preventief beleid belangrijk. Sociale veiligheid heeft betrekking op de gehele verenging en niet alleen op de kwetsbare groepen zoals bv. kinderen. Als bestuur kun je aan de hand van onderstaande punten een goede basis leggen voor een sociaal veilige omgeving.
1. Omgangsregels maken
Omgangsregels zijn afspraken waarin je vastlegt hoe je met elkaar omgaat en welk gedrag je als vereniging goed- en afkeurt. De omgangsregels gelden voor iedereen. Betrek leden/vrijwilligers bij het ontwikkelen van de omgangsregels of stel een commissie aan om de regels op te stellen.
Om te zorgen dat de omgangsregels bekend zijn bij alle leden/vrijwilligers, leg je ze voor tijdens de algemene ledenvergadering, plaats je ze op de website en maak je er eventueel posters van.
2. Gedragscode vastleggen
In een gedragscode worden regels en richtlijnen vastgelegd om leden/vrijwilligers met een begeleidende functie binnen de vereniging handvatten te bieden wat als acceptabel en onacceptabel gedrag en handelingen wordt beschouwd. Gedragscodes kunnen onderwerpen omvatten als integriteit, respect, vertrouwelijkheid, naleving van wetten en regels, en verantwoordelijkheden ten opzichte van collega's en klanten. Ze helpen bij het waarborgen van de sociaal veilige omgeving en kunnen bijdragen aan het voorkomen van conflicten en misverstanden.
3. Referentie vragen en checken
Als leden of vrijwilligers in een begeleidende rol gaan werken met kwetsbare groepen binnen de vereniging, is het raadzaam om een vacaturetekst met een beschrijving van de functie maken en aan te geven welke vaardigheden verwacht worden. Tijdens een gesprek kun je de geïnteresseerde vragen om referenties op te geven. Het bestuur kan dan contact opnemen met deze referent(en). Het bestuur mag alleen informatie vragen die te maken heeft met de functie die het lid of de vrijwilliger interesse in heeft.
4. Vertrouwenscontactpersoon (VCP) benoemen
Een vertrouwenscontactpersoon is iemand binnen de vereniging die als eerste aanspreekpunt fungeert voor leden/vrijwilligers die te maken hebben met ongewenst gedrag, zoals pesten, agressie, discriminatie of seksuele intimidatie. De VCP gaat in gesprek met slachtoffer of beschuldigde en onderzoekt waar de persoon in kwestie terecht kan met zijn hulpvraag en welke mogelijke stappen genomen kunnen worden.
5. Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) aanvragen
Wanneer er binnen je vereniging leden/vrijwilligers zijn die werken met kwetsbare groepen, kun je voor deze personen een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) aanvragen. Als iemand een VOG heeft hoeft dat niet te betekenen dat hij/zij nooit met justitie in aanraking is geweest. Het aanvragen van een VOG voor leden/vrijwilligers laat zien dat je een sociaal veilige omgeving belangrijk vindt. Voor verenigingen is het aanvragen van een VOG veelal gratis. Kijk voor de voorwaarden op Regeling Gratis VOG.
Het succes van je preventiebeleid om ongewenst gedrag te voorkomen staat of valt met de bekendheid ervan binnen je vereniging maar ook naar de buitenwereld richting potentieel nieuwe leden.
Heb je vragen over dit onderwerp? Neem dan contact op met Rob Janssen:
Bronvermelding:
KNMO Kennisbank. (2023, April 7). Sociale veiligheid - KNMO Kennisbank. https://www.knmo.nl/kennisbank/artikelen/gedrag/preventiebeleid-seksueel-misbruik-muziek-maken-veilige-omgeving/
Leer alles over een veilige omgeving met vrijwilligers - NOV - Platform Vrijwillige Inzet. (z.d.). NOV - Platform Vrijwillige Inzet. https://www.nov.nl/in+veilige+handen+home+nieuw/default.aspx
LKCA. (2024, July 15). Kennisdossier Sociale veiligheid. https://www.lkca.nl/artikel/tips-kennis-sociale-veiligheid-amateurkunst/
Nederland sport veilig - NOCNSF. (z.d.). https://nocnsf.nl/nederland-sport-veilig
Meer verhalen
Derde editie Klankkleur Festival – Gefeliciteerd winnaars!
Op zondag 10 november 2024 vond de derde editie van het Klankkleur Festival plaats in...
“Het was geweldig om klassieke en moderne muziekstijlen te horen.”
Alexander Wahl, jurylid van het Open Podium tijdens het Klankkleur Festival, deelt zijn ervaringen en...
Zo beleefde een deelnemer de workshop ‘Een muziekprestatie verdient een goede presentatie’
Zo beleefde een deelnemer de workshop ‘Een muziekprestatie verdient een goede presentatie’. In 2025 willen...